Dossier: Wie is er (daadwerkelijk) aan de deur?
Wie komen er allemaal aan de deur? In dit dossier gaan we in op het fenomeen deur-aan-deur collecteren. Wie komen er (daadwerkelijk aan deur)?
Wat is de kwestie?
Er zijn nogal wat manieren waarop aan de deur gecollecteerd kan en mag worden in Nederland. Op de vraag wie is er aan de deur geldt onder andere als antwoord:
- Er staat iemand met een collectebus voor mijn deur. Dit is meestal een vrijwilliger van een goed doel die om een eenmalige donatie vraagt via contant geld, pinbetaling of QR-Doneren. Je wordt hierbij een donateur die eenmalig geeft.
- Er staat iemand met een iPad of tablet voor mijn deur. Dit is in de meeste gevallen een medewerker, vaak student, van een commercieel wervingsbureau die in opdracht en tegen betaling donateurs aan het werven zijn voor goede doelen. Je wordt hierbij een donateur die doorlopend geeft via een machtiging.
- Er staat iemand die loten voor een loterij verkoopt voor mijn deur. Dit is vaak een medewerker, vaak student, van een commercieel wervingsbureau die in opdracht van een commerciele loterij of goed doel namens of ten behoeve van het goede doel een kansspel verkoopt. Je wordt hierbij deelnemer van de loterij, met kans op geldprijzen. Je bent GEEN donateur van het goede doel geworden maar deelnemer van een kansspel.
Er is geen eenduidig beleid als het gaat om de vraag wie er aan de deur mag komen. Wij sommen hieronder de huidige bekende regelingen op hoe goede doelen wel of niet aan de deur kunnen of mogen collecteren met betrekking tot eenmalig doneren. We leggen uit hoe gemeenten hiermee verschillend omgaan. In de praktijk blijkt dat gemeenten lokale goede doelen beperken in de mogelijkheden geld in te zamelen deur-aan-deur en er geen sprake is van een gelijk speelveld principe.
Wie mogen er deur-aan-deur collecteren in Nederland?
Stichting Donateursbelangen staat op het standpunt dat ieder goed doel aan de deur moet kunnen collecteren net zoals er online gecollecteerd kan en mag worden door alle goede doelen. Dit lijkt misschien niet direct in het belang van potentiële donateurs maar is dit wel. Door de huidige verschillende regelgevingen geldt dat in veel gemeenten er maar een beperkt aantal goede doelen een "alleenrecht" op het collecteren hebben en andere goede doelen daardoor buiten de boot vallen of sterk beperkt worden in hun mogelijkheden om geld in te zamelen. Hierdoor krijg en heb je als potentiële donateur niet de mogelijkheid om aan jouw favoriete goede doel aan de deur te geven en wordt je alsnog geconfronteerd met goede doelen waar je wellicht helemaal niet aan wil geven. Het is in het belang van de donateur dat er gekozen kan worden uit alle non-profits in Nederland waaraan gedoneerd kan worden, ook aan de deur.
We sommen de verschillende bestaande regelgevingen rondom deur-aan-deur collecteren hieronder op en concluderen daarna of hier sprake is van een gelijk speelveld met spelregels die voor alle goede doelen hetzelfde zijn.
Landelijk deur-aan-deur collecterende goede doelen
Landelijk gaan er elk jaar in Nederland ruim 650.000 vrijwillige collectanten met een collectebus huis-aan-huis om geld in te zamelen voor het werk van 25 landelijk collecterende goede doelen.
Alleen de 25 goede doelen die deel uit maken van Stichting Collecteplan mogen landelijk deur-aan-deur collecteren zo lijkt het.
Collecterooster
Ieder jaar stelt Stichting Collecteplan het collecterooster op waarmee alle 25 landelijk collecterende goede doelen hun eigen collecteweek hebben. CBF toezichthouder goede doelen stelt het rooster vast en stelt deze beschikbaar voor o.a. de gemeenten.
Voor meer informatie, zie: https://www.collecteren.nl/
Stichting Collecteplan
Stichting Collecteplan geeft bij navraag aan:
Iedere naar Nederlands recht opgerichte rechtspersoon met volledige rechtsbevoegdheid die voor realisering van charitatieve, culturele, wetenschappelijke of andere het algemeen nut beogende doelstellingen door middel van de inzet van een collecte in de openbare ruimte een beroep doet op de publieke bijdragen kan een plaats krijgen op het collecterooster, mits hiervoor ruimte is binnen het aantal beschikbare weken.
Procedure van toetreding tot SCP als participant
- De aspirant-organisatie kan een schriftelijke aanvraag voorzien van motivatie tot toetreding richten aan de secretaris van SCP. Dit kan jaarlijks voor 1 januari;
- Het bestuur neemt het verzoek in behandeling en verzoekt het CBF de aanvraag te toetsen;
- Het CBF toetst of de organisatie aan onder 14.1 lid a en 14.3 lid c genoemde toetredingscriteria voldoet en doet hiervan schriftelijk verslag aan het bestuur. Het bestuur beoordeelt het verslag en gaat eventueel in gesprek met betrokken organisatie voor nadere toelichting;
- Het bestuur stelt een onderbouwd oordeel op en stuurt dit ter instemming naar de Raad van Participanten. Indien van toepassing voegt het bestuur hierbij een voorstel voor de specifieke collecteweek die de aanvragende organisatie op het collecterooster zal innemen. Een voorstel voor toekenning van een week kan enkel gedaan worden wanneer er een collecteweek beschikbaar is op het rooster.
- In de raad van participanten zitten de 25 aangesloten collecterende goede doelen binnen Stichting Collecteplan. Ieder aangesloten doel heeft 1 stem bij vergadering, grootte van het fonds/collecteopbrengst speelt hierin geen rol. De aspirant-periode gaat in op het moment dat aan de organisatie, na besluitvorming hieromtrent in de Raad, een plaats op het collecterooster is toegekend;
- De aspirant-participant kan gedurende de aspirant-periode deelnemen aan de vergaderingen van de Raad, maar heeft geen stemrecht; ook kan een aspirant-lid geen deel uitmaken van het bestuur;
- Na 3 jaar beoordeelt het bestuur aan de hand van nogmaals een toetsing door het CBF of de aspirant-participant aan de voorwaarden onder 14.1 lid a, 14.2 lid a en 14.5 lid a voldoet. Bij een positief oordeel wordt de aspirant-status beëindigd en wordt de organisatie participant. Bij negatief oordeel vervalt de aspirant-status per direct.
Opvallend detail: Stichting Collecteplan heeft hetzelfde fysieke postadres als Goede Doelen Nederland.
Landelijk deur-aan-deur collecterende straatwervers
Veel goede doelen maken gebruik van straatwerving: het werven van donateurs op straat. Het werven kan met zowel eigen wervers of wervers via een wervingsbureau. Je verwacht dat dit alleen in winkelgebieden en tijdens evenementen plaatsvindt. Steeds vaker krijgt Stichting Donateursbelangen te horen dat deze partijen ook deur-aan-deur "straatwerven".
Uit het onderzoek Wervingslandschap in kaart (december 2019 – februari 2020) van Goede Doelen Nederland blijkt dat straatwerving het meest wordt ingezet voor het werven nieuwe donateurs. Bijna alle goede doelen maken hiervoor gebruik van wervingsbureaus met wervers in loondienst. De helft van goede doelen werft 0-20% van alle nieuwe donateurs via straatwerving. De helft behoudt deze nieuwe donateurs minimaal 2 jaar of langer.
Er zijn afspraken gemaakt rondom straatwerving via gedragscodes zoals de DDMA Gedragscode Fieldmarketing (GFM). In deze Gedragscode zijn de gedragsregels opgenomen die van toepassing zijn op de Fieldmarketingdiensten. Fieldmarketing is de verzamelnaam voor werving op straat en aan de deur.
Op vragen gesteld aan DDMA kregen wij dit simpele antwoord: "Nee helaas kunnen wij hier geen antwoord op geven. Zoals mijn collega ****** al zei, geven wij alleen antwoord aan organisaties die bij DDMA zijn aangesloten…."
In 2020 is Stichting Regulering Huis-aan-Huis Werving opgericht. Voor meer informatie, zie: https://huisaanhuiswerving.nl/
Opvallend detail: Stichting Regulering Huis-aan-Huis Werving heeft hetzelfde fysieke postadres als het CBF en heeft een zelfde medewerker die ook werkzaamheden voor Stichting Collecteplan verricht.
We hebben ook een dossier straatwerving waarin je als gever kunt zien wanneer jouw donatiegelden daadwerkelijk naar de doelbesteding en missie van het goede doel gaat.
Gemeentelijke regelgeving deur-aan-deur collecterende goede doelen
Per gemeente geldt dat de regels kunnen verschillen met betrekking tot welke organisaties deur-aan-deur geld mogen inzamelen.
Zo kan er onder andere in Druten, Wijchen, Nijmegen en andere gemeenten door goede doelen op ieder gewenst moment geld ingezameld worden zonder vergunning terwijl goede doelen in Amsterdam met allerlei voorwaarden rekening moet houden.
Voorbeeld: Amsterdam versus Nijmegen/Druten/Wijchen
Gemeente Amsterdam
Amsterdam hanteert deze regels:
Heb ik een vergunning nodig om te collecteren?
Of u een vergunning moet aanvragen hangt af van de status van uw organisatie.
- Organisaties die in het landelijk collecterooster van het CBF zijn opgenomen mogen collecteren in de toegewezen week. Zij hoeven geen vergunning aan te vragen en ook geen melding te doen bij de gemeente.
- Organisaties met een CBF-keurmerk of een ANBI-status bij de belastingdienst moeten een (gratis) melding doen om te controleren of de week waarin zij willen collecteren nog vrij is. Dit kan met het aanvraagformulier rechts op de pagina. U mag één melding doen per jaar.
- Organisaties zonder CBF-keurmerk en zonder ANBI-status bij de Belastingdienst hebben een vergunning nodig voor het inzamelen van geld of goederen voor een goed doel. Dit geldt ook bij het gebruik van een intekenlijst of inschrijfformulier.
Voorwaarden
Als u een vergunning aanvraagt moet u aan deze voorwaarden voldoen:
- U zamelt in namens een vereniging, stichting of bedrijf (rechtspersoon)
- Uw organisatie staat in Amsterdam ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.
- U collecteert voor een liefdadigheids- of ideëel doel of voor het algemeen belang
- Uit de statuten van uw organisatie blijkt dat het ondersteunen van goede doelen één van de activiteiten is.
Collecterooster
Het CBF stelt jaarlijks een landelijk collecteplan op. Aan de hand van dit landelijke plan wordt het collecterooster voor Amsterdam vastgesteld. Alleen door het CBF goedgekeurde instellingen worden vermeld op het landelijke collecteplan.
- Bent u niet in het landelijke collecteplan opgenomen? Dan kunt u alleen collecteren/inzamelen in de opengelaten vrije collecteperioden. Zodra er vergunning verleend is of een melding is gedaan voor een vrije collecteperiode is deze bezet. Er kan dan in die week niet meer door een andere organisatie worden gecollecteerd.
Voor meer informatie, zie deze pagina op de website van gemeente Amsterdam.
Gemeente Druten en Wijchen
Navraag bij gemeente Druten en Wijchen levert deze antwoorden op:
Nee, dit is vrijgesteld.
Nee, niet meer aangezien dit is vrijgesteld.
Ja.
CBF is een centraal orgaan en heeft hier beter zicht op dan de gemeente. Wij kunnen het gemeenschapsgeld beter gebruiken voor andere doeleinden.
Het CBF is niet leidend. Wel dienen zij hun collecterooster up-to-date te houden., Aan stichtingen/organisaties geven wij wel advies om zich aan de voorwaarden e.d. van CBF te houden.
Deregulering
Gemeente Nijmegen
Nijmegen hanteert deze regels:
Heb ik een vergunning nodig om te collecteren?
U heeft in Nijmegen geen vergunning nodig voor collecteren.
Voor meer informatie, zie deze pagina op de website van gemeente Nijmegen. Ook in bijvoorbeeld Druten en Wijchen kunnen goede doelen zonder vergunning collecteren.
VNG - Vereniging Nederlandse Gemeenten
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt jaarlijks een Model-APV op wat met gemeenten gedeeld wordt. Hierin staat het Artikel 5:13 Model-APV, versie 2021. Dit artikel heet: Inzameling van geld of goederen of leden- of donateurwerving. Daarbinnen is er een Artikel Afdeling 2. Collecteren wat informatie verschaft aan gemeenten met betrekking tot het deur-aan-deur collecteren. Een en ander is hier online (alleen door gemeenten) op te vragen en in te zien: https://www.decentraleregelgeving.nl/doc/20014658/
Wij kregen de volgende antwoorden op vragen gesteld aan VNG met betrekking tot Artikel 5:13 Afdeling 2 Collecteren:
De geconsolideerde versie van de model-APV is alleen in de kennisbank Decentrale Regelgeving opgenomen. https://www.decentraleregelgeving.nl/#. Hoofdstuk 5, afdeling 2, gaat over Collecteren.
De model-APV is niet meer dan een advies aan gemeenten. Als gemeenten daarvan willen afwijken en regels willen opstellen die recht doen aan de lokale situatie dan kan dat uiteraard.
Regionaal deur-aan-deur collecterende particuliere actievoerders
Meer en meer komen er ook particuliere actievoerders aan de deur om geld in te zamelen voor hun actie ten behoeve van een goed doel.
Kika schrijft hierover bijvoorbeeld op haar website: KiKa is geen collecterende stichting en er is geen collecte week. Het kan echter voorkomen dat de deelnemers van onze sportieve evenementen (KiKa marathons) langs de deuren gaan om sponsorgeld in te zamelen. Zij vragen hiervoor een vergunning aan bij de gemeente. Dit doen ze altijd op persoonlijke titel. Bij twijfel kun je vragen om de vergunning of contact opnemen met de gemeente.
De gemeentelijke regelgevingen laat al zien dat niet in alle gemeentes een vergunning noodzakelijk is. Dit kan dus betekenen dat iedereen om geld kan vragen aan de deur waaronder en in dit voorbeeld iemand die een actie ten behoeve van een goed doel is gestart.
Regionale deur-aan-deur collecterende goede doelen weken
Meer en meer komen er ook regionale goede doelen weken waarbij een lokale en dus regionale stichting in 1 week geld gaat inzamelen voor meerdere goede doelen.
We pakken er 1 voorbeeld bij en dat is de Goede Doelen Week Best in de gemeente Best. Voor meer informatie, zie deze pagina van de organisatie.
De Goede Doelen Week Best wordt in 2022 van 20 juni t/m 25 juni 2022 gehouden en dit is in de periode dat er ook landelijk gecollecteerd wordt voor de Maag Lever Darm Stichting vanuit het landelijke collecterooster. Wat blijkt? Als we naar het goede doelen week voorbeeld van Uden kijken bij veel gestelde vragen dan zien we dit:
Waarom werken de goede doelen samen?
- Door samen te werken zetten de vrijwilligers van verschillende fondsen zich gezamenlijk in voor alle goede doelen. Zo kunnen ze alle Udenaren bereiken.
- Door de gezamenlijke actie krijgt u als inwoner van Uden maar één collectant aan de deur.
- Met de nieuwe manier van collecteren kunt u rustig bepalen welke doelen u wilt steunen en met welk bedrag.
Wat blijkt?
In de meeste gevallen geldt dat de potentiële donateur opnieuw en alleen aangesproken wordt te doneren aan de standaard goede doelen die ook in het landelijke collecterooster zitten. Deze zelfde goede doelen werken dus samen om ook via de Goede Doelen Weken donaties op te halen. Je krijgt als potentiële donateur dus weer een beperkt aanbod.
Overzicht goede doelen weken acties en/of organisaties in Nederland
Stichting Donateursbelangen heeft een database gemaakt die alle bij ons bekende goede doelen weken acties en/of organisaties in Nederland doorzoekbaar maakt.
Gelijk speelveld bij deur-aan-deur collecteren?
Stichting donateursbelangen bekijkt bij alle mogelijke vormen van fondsenwerving of er een gelijk speelveld-principe geldt.
Alleen de 25 goede doelen die deel uit maken van Stichting Collecteplan (b)lijken dus landelijk deur-aan-deur te mogen collecteren. Is hier sprake van een gelijk speelveld-principe vroegen wij ons af en is de donateur hierbij gebaat?
De 1e minimale eis is dat je als non-profit een CBF-erkend goed doel bent. De spelregels om CBF-erkend te worden zijn helder en er geldt dat iedere non-profit die organisatorisch alles goed op orde heeft de CBF-erkenning moet en behoort te kunnen krijgen.
Stichting Donateursbelangen heeft de volgende vragen gesteld aan Stichting Collecteplan en kreeg daarbij de volgende antwoorden:
Goede doelen met CBF-erkenning en de ambitie om een landelijke collecte te organiseren.
Toetreden gaat door het insturen van een motivatiebrief naar het bestuur. Deze beoordeelt ambitie en laat CBF meekijken.
Stichting Collecteplan beoordeelt niet wie/wel niet landelijk mag collecteren. Zij bekijkt of het goede doel toegelaten kan worden tot het collecterooster. Het bestuur brengt een advies uit aan de aangesloten goede doelen op basis van ambitie en toetsing CBF. Goede doelen hebben instemmingsrecht.
Stichting Collecteplan stelt jaarlijks het landelijk collecterooster op en stuurt dit naar CBF. CBF publiceert het rooster. Gemeenten kennen de weg naar CBF voor het collecterooster.
Het is voor ons als Stichting Donateursbelangen (nog) niet geheel duidelijk op basis van antwoorden wie nu uiteindelijk de beslissing neemt of een goed doel toe kan treden tot Stichting Collecteplan en daarmee landelijk deur-aan-deur kan gaan collecteren en/of er meer organisaties zijn geweest die zich in de afgelopen jaren hebben willen aansluiten maar die niet toegelaten zijn.
Daarnaast geldt dat regionaal er ander beleid gevoerd wordt waarbij geldt in de ene gemeente dat er niet door andere goede doelen gecollecteerd mag worden aan de deur in de weken die in het collecterooster zijn bepaald terwijl in andere gemeenten iedereen aan de deur mag collecteren zonder hiervoor een vergunning te hoeven hebben.
Geen gelijk speelveld bij deur-aan-deur collecteren
Voor ons als Stichting Donateursbelangen staat vast dat er verschillende spelregels met betrekking tot deur-aan-deur collecteren gelden. Hierbij proberen de 25 samenwerkende goede doelen binnen Stichting Collecteplan het "alleenrecht" op deur-aan-deur collecteren te claimen om hiermee hun jaarlijkse inkomstenbron veilig te stellen. Begrijpelijk maar niet terecht.
Stichting Donateursbelangen is voor een open non-profit sector waarbij er geen marktaandeel beschermd wordt waarbij andere non-profits beperkt worden om geld in te inzamelen. Veel gemeenten dragen bij aan het feit dat de deur-aan-deur werving alleen voor een kleine selecte groep goede doelen is voorbehouden.
Conclusie
Stichting Donateursbelangen vindt dat deur-aan-deur collecteren beter kan en heeft hier 5 verbeterpunten voor uitgewerkt op basis van bovenstaand onderzoek. Het idee van een landelijk collecterooster is naar onze mening achterhaald en moet zo snel als mogelijk afgeschaft worden.
Waarom het landelijke collecterooster afschaffen?
Het lijkt dat het goed is dat bewoners en donateurs op een woonadres beschermd worden tegen overmatig vragen om geld via een collectebus. Zo'n 25 goede doelen binnen Stichting Collecteplan houden krampachtig vast aan het reguleren van deur-aan-deur collectes. Dit is begrijpelijk omdat deze 25 goede doelen al jaren een behoorlijke bijdrage uit deur-aan-deur collectes krijgen. Volgens toezichthouder CBF werd er in 2019 zo’n €35,5 miljoen opgehaald, tegenover €36,7 miljoen in 2018 en €38,2 miljoen in 2017.
Echter geldt dat het deur-aan-deur collecteren nu zo goed als een alleenrecht voor deze 25 goede doelen is geworden terwijl andere goede doelen achter het net vissen of beperkt worden in hun mogelijkheden en waarbij gemeenten meer dan 230.000+ euro bijdragen uit gemeenschapsgeld.
In eerste instantie lijkt het dus in het belang van de donateur dat niet ieder goed doel zomaar aan kan bellen om geld in te zamelen maar de huidige regelgeving is niet in het belang van donateurs omdat ze vaste niet roulerende goede doelen aan de deur krijgen.
Het collecterooster is er ooit gekomen ter bescherming van burgers om te voorkomen dat er teveel en te vaak een goed doel aan de deur komt om geld in te zamelen.
Een bewoner of gever is echter heel goed zelf in staat te bepalen of hij wel/niet aan welke organisatie aan de deur geeft en wordt daarbij ondersteund met bel-niet-aan stickers.
Wij roepen alle gemeenten in Nederland op zo snel als mogelijk het voorbeeld van de gemeenten Druten, Wijchen en Nijmegen te volgen waarbij geldt dat er voor het collecteren geen vergunning noodzakelijk is. Dit zorgt voor een gelijk speelveld waarbij alle goede doelen indien ze dit op de rit krijgen landelijk deur-aan-deur kunnen werven.
Voor bewoners die helemaal niet willen doneren of al vaste donateur zijn van een ander goed doel is het niet fijn als er dagelijks gecollecteerd kan worden aan de deur maar daar is via stickers dus iets aan te doen. Nog beter zou het zijn als huishoudens kunnen aangeven of er aangebeld mag worden in een centraal register. Uit onderzoek van DirectResearch, in opdracht van Stichting Donateursbelangen, blijkt dat 59% van donateurs graag zo'n centraal register zien ontstaan.
Ik wil niet dat er aan mijn deur gecollecteerd wordt. Wat kan ik doen?
Je hebt als bewoner het recht om een bel-niet-aan sticker op je deur te plakken waaraan de collecterende goede doelen en straatwervingsbureaus zich te houden hebben.
Belt er toch iemand aan ondanks een bel-niet-aan sticker op de deur? Vraag naar de naam van het goede doel waarvoor gecollecteerd wordt en vraag of men in dienst is van een straatwervingsbureau en zo ja welke. Meld als lid van Stichting Donateursbelangen wanneer er toch door welke organisatie (goede doel/straatwervingsbureau) aangebeld is en stuur een duidelijke foto van jouw bel-niet-aan sticker in de buurt van de bel mee en wij zullen deze organisaties op gewenst gedrag aanspreken en dat is dat er niet aangebeld wordt bij mensen die een bel-niet-aan sticker hebben.
Via deze link zijn voorbeeld bel-niet-aan sticker te verkrijgen. Stichting donateursbelangen zal zelf geen stickers beschikbaar stellen en heeft geen relatie in welke vorm dan ook met organisaties die bel-niet-aan stickers verspreiden.
De oplossing?
Stichting Donateursbelangen heeft vijf verbeterpunten opgesteld met betrekking tot het deur-aan-deur collecteren in Nederland met betrekking tot eenmalig doneren. Als het om een vast donateurschap gaat met een doorlopende machtiging verwijzen wij graag door naar het dossier straatwerving.
